با تاریخچه و ویژگی های فرش ایرلندی بیشتر آشنا شوید - مجله خبری

به گزارش مجله خبری، جغرافیای بافت فرش جغرافیای عجیبی است. از پنج هزار سال پیش از میلاد که قدیمی ترین نمونه یک دستباف انسانی پیدا شده تا به امروز، نقاط فراوانی را روی نقشه می توان علامت گذاری کرد که مشغول بافت فرش هستند. روزگاری که عشایر آسیایی کوشش می کردند تا از پشم های فراوان، گله های بزرگ شان محصولی نو بیافرینند، فکرش را هم نمی کردند که روزگاری در جزیره ای در شمال غربی اروپا هم بافندگانی به کار بافت فرش مشغول باشند. اما جذابیت های فراوان فرش ها موجب شده تا حالا کشورهای فراوانی در کار بافت فرش باشند. یکی از آن ها فرش ایرلندی است.

گفتن ندارد که جریان فرش بافی در این ایرلند جریانی نوپاست. از وقتی فرش های آسیایی بازارهای جهانی را فتح کردند و تاجران فراوانی آن ها را به قاره ها و کشورهای گوناگون رساندند، این انگیزه در ملت های مختلف ایجاد شد که خودشان پا در جهت بافت فرش بگذارند. به این ترتیب جریان های فرش بافی نحیفی در سرتاسر جهان شکل گرفت.

از جمله در جزیره ای در غرب اروپا که مراتع سرسبزش جای مناسبی برای پرورش گوسفند است و حجم فراوری پشم در این کشور بالاست. البته که حالا و در شرایط کنونی باید بگوییم که فرشبافی در ایرلند آنچنان که انتظار می رفت، رونق نیافت و در این روزگار اثر کمی از فرش دستباف ایرلندی پیدا می شود.

تاریخچه فرش ایرلند

تاریخچه بافت فرش در اروپا بسیار جوان و نوپاست. با این حال در میان بسیاری از مکاتب، بافت فرش در این قاره فرش ایرلندی از جوان ترین و نوپاترین جریان های بافت فرش هستند. اواخر قرن هجدهم بود که صنعت فرش بافی به ایرلند هم رسید و حالا چیزی کمتر از 200 سال است که بعضی زیرمیزانا در این کشور فراوری می شود.

اولین کوشش ها برای بافت فرش در ایرلند به لطف یا اجبار نظام پادشاهی انگلستان به وقوع پیوست. وقتی ایرلند هم بخشی از پادشاهی انگلستان بود و زیر تیغ پادشاه. کاخ ها و کلیساهای فراوان انگلستان نیاز به زیرمیزانای نفیس داشتند و انگلیسی ها سال های پیش توانسته بودند به مدد هندی ها و آسیایی ها کارگاه های فراوریی فرش انگلیسی را در کشورشان دایر نمایند تا فرش مقرون به صرفه تری داشته باشند.

در این میان چه جایی بهتر از جزیره زیبا و سرسبز ایرلند برای راه اندازی یک کارگاه فرش بافی؟ جایی که دامداری شغل اصلی مردم است و پشم های مرغوبی در آن حاصل می شود که می توانست فرش های زیبایی با آن ها بافته شود.

در سال 1898 بود که انگلیسی ها اولین کارگاه بافت فرش را در ایرلند تاسیس کردند تا به مدد نیروی کار مقرون به صرفه تر این کشور و مواد اولیه در دسترس، منفعت مالی بیشتری از محل بافت فرش ببرند. به این ترتیب واژه ای به نام فرش ایرلندی ایجاد شد و حالا هر کلکسیون دار فرشی برای تکمیل گنجینه خودش در پی نسخه ای آنتیک از آن می شود.

نقش و حضور انگلیسی ها در صنعت فرش بافی ایرلندی بسیار مشهود است. چه اینکه با جدا شدن ایرلند از انگلستان و تحت تاثیر مسائل سیاسی میان این دو کشور، بسیاری از نمادهای انگلیسی در ایرلند مورد بی توجهی نهاده شد که یکی از آن ها هم فرش بافی بود. به گونه ای که اکنون فرش ایرلندی دستباف در حال فراموشی است و بعضی استودیوهای هنری یا هنرمندان با ایده هایی حول محور احیای فرش ایرلندی در پی دوباره زنده کردن این جریان هنری در کشورشان هستند.

ویژگی فرش ایرلندی

پر واضح است که فرش ایرلندی یکی از اعضای باشگاه جمع وجور فرش های غربی است. مثل خیلی از فرش های غربی که از سنت بافت فرش در ترکیه تقلید نموده و یا از آن تاثیر گرفته اند، فرش های ایرلندی هم با گره های متقارن یا ترکی بافته می شدند.

از آن جایی که فرش بافی در ایرلند صنعت یا هنری دستوری بود، در دوران عمر کوتاهش چندان به خانه ها راه نیافت و بیشتر در کارگاه هایی که از سوی دولت و نظام پادشاهی اداره می شد، رونق داشت. برای همین و برخلاف بعضی از کشورهای اروپایی که از قرن دوازدهم فرش دستباف داشتند و فرش بافی به کاری خانگی و زنانه برای آن ها تبدیل شده بود، در ایرلند خبری از این موضوع نبود.

بیشترین فرش های ایرلندی در کارگاه ها و کارخانه ها بافته می شدند. بعلاوه در ایرلند خیلی زود از سنت فرش دستباف به فرش ماشینی تغییر جریان دادند. و با توجه به اینکه از اواخر قرن هجدهم فرش بافی در ایرلند پا گرفته بود، فاصله زیادی میان راه افتادن کارگاه های فرش دستباف تا راه اندازی کارخانه های فرش ماشینی در این کشور وجود ندارد.

• اکنون می توان گفت که عمده فرشی که در ایرلند فراوری می شود، فرش ماشینی است.
• فرش های ایرلندی اغلب با پشم بافته می شوند و پشم گوسفندان این سرزمین ماده اولیه مرغوبی برای فراوری فرش است.
• بعلاوه به علت سابقه طولانی دامداری در این کشور سنت رنگرزی هم در میان ایرلندی ها سابقه طولانی ای دارد و کیفیت رنگی که فرش های ایرلندی با آن بافته می شود بالاست.
• طرح و نقشه های فرش های ایرلندی در دسته طرح های اروپایی دسته بندی می شوند و دیگر از تقارن ها و پیچ و تاب های نقش های شرقی در آن خبری نیست.
• رنگ های به کاررفته در فرش ایرلندی بسیار نزدیک به رنگ فرش های هندی است. استفاده از رنگ های زرد و بنفش در میان بافته های قرن هجدهمی ایرلندی بسیار مشهود است.

دونگال؛ مرکز فرش ایرلندی

فرش بافی در ایرلند پیوند ناگسستنی با نام الکساندر مورتون دارد. مردی که یکی از پیشگامان هنر و صنایع دستی در ایرلند بود و در 1989 نخستین کارخانه فراوری فرش را در شهر دونگال در شمال ایرلند تاسیس کرد. سرزمینی که به سرزمین پشم مشهور بود و مرغوب ترین پشم های ایرلند در آنجا جمع آوری و دادوستد می شد. بزرگترین بازار پشم و نخ ایرلند که فرصت خوبی به مورتون می داد تا کارگاه فراوریی اش را آنجا بنا کند.

اگرچه سنت فرشبافی در ایرلند، سنتی نوپاست اما سرزمینی با این میزان فراوری پشم، حتما پیشینه ای در بافت و نساجی داشته است. برای همین هم پیش از راه اندازی نخستین کارخانه فراوری فرش دستباف در دونگال، الکساندر مورتون کوشش کرد تا با تاسیس خانه صنایع دستی دونگال از سنت باستانی بافت و نساجی این منطقه سر در بیاورد.

برای همین هم مدت ها با بافندگان آن منطقه ها به گفت وگو پرداخت و بسیاری از سنت های بافت را در آن منطقه زنده کرد. به این ترتیب زمینه را برای تاسیس و راه اندازی یک مرکز مهم فرشبافی در ایرلند فراهم کرد.

اما به جز سنت قدیمی نساجی در دونگال، ریشه های سلتی مردم این سرزمین هم در فرش های آن ها مشهود بود. سلتی ها در حدود 700 سال قبل از میلاد مسیح، در اروپا حکومت می کردند و علی رغم فروپاشی حکمرانی باستانی شان، هنوز بقایای فرهنگی شان در بخش هایی از اروپا و مهم تر از همه در ایرلند، دیده می شود. برای همین هم نمادهای سلتی یکی از مهم ترین ارکان طراحی فرش های ایرلندی را تشکیل دادند.

به جز نقوش سلتی، مورتون کوشش کرد تا از سنت فرش بافی در شرق آناتولی و ایران هم الهام بگیرد و نقوش آن ها را در کار خود دخیل کند. استفاده از گره های ترکی هم به بافندگان ایرلندی این فرصت را می داد تا بتوانند نقوش منحنی را به راحتی اجرا نمایند. به این ترتیب گرته برداری بیشتری از نقش های رایج در ایران و ترکیه داشته باشند.

قرن نوزدهم را هم می توان قرن تقلید کامل فرش دونگال از فرش ترکیه دانست. در این دوران طرحی از فرش ترکی به نام اوشاک بازارهای غربی را فتح نموده بود و برای همین هم خیلی سریع بافندگان دونگالی آن را کپی و پیاده سازی کردند. به این ترتیب دونگال یا دانیگول در استان اولستر ایرلند، به مهم ترین قطب فرش بافی ایرلندی تبدیل شد.

هنوز هم دونگال مهم ترین قطب فراوری فرش در ایرلند است و آن ها اگرچه خیلی محدود تر به فراوری محصول می پردازند ولی طرفدارن پروپاقرص زیادی دارند.

دان امرر و تحولی در فرشبافی ایرلند

شروع قرن نوزدهم شروع جریان های ملی گرایی در ایرلند است. همان مبارزات سخت و خونباری که نهایتا به استقلال ایرلند منجر شد. این ملی گرایی همه وجوه زندگی ایرلندی ها را در برگرفته بود و در همه جا می شد رگه هایی از این تغییر را دید.

در اوج جریان ملی گرایی ایولین گیبسون بنیادی را پایه گذاری کرد تا در زمینه صنایع دستی و هنر ایرلند تحولی ایجاد کند. بنیاد دان امرر (Dun Emre) که تاثیر زیادی در تغییر جریان های هنری ایرلندی داشت. در این بنیاد در شاخه های مختلفی فعالیت های نوآورانه و رو به جلویی شکل گرفت.

از جمله اینکه دو خواهر به نام های لیلی و ایزابل ییتس دستی در صنعت فرشبافی ایرلند بردند و کوشش کردند نمادهای ملی را جایگزین طرح های هندی، ترکی و ایرانی پرشمار فرش های ایرلندی نمایند. لیلی ییتس در کار طراحی فرش دستی داشت و کوشش کرد تا با زنده کردن طرح های دوران باستانی سلت ها، دوباره روحی ایرلندی را در فرش های این کشور بدمد.

آن ها در آن سال ها نمونه های عالی از فرش ایرلندی دستباف را فراوری کردند. گواه آن هم حضور پررنگ فرش های دان امرر در حراجی های بزرگ جهانست.

• فرش های بافته شده در این دوران ساده هستند.
• با طرح هایی ظریف در حاشیه که اغلب نمادهای خاندانی و خانوادگی باستانی سلتی هستند.
• مثل همه فرش های ایرلندی رنگ زرد و یا خردلی در آن ها به وفور دیده می شود.
• نکته مهم دیگر اینکه لیلی ییتس اصرار داشت تا فرش ها را در ابعادی بزرگ ببافد. برای همین هم فرش های دان اغلب میزان های بزرگ دارند و مثل سایر بافته های ایرلند یا اروپایی، کوچک نیستند.

برای تماشا آگهی های فرش در مجله خبری کلیک کنید

فرش های ماشینی ویلتونی

در حال حاضر عمده فرش های که در ایرلند بافته می شوند، فرش های ماشینی هستند. با صنعتی شدن بافت فرش در قرن بیستم، کارخانه های بافت فرش ماشینی از اروپا به آسیا هم رسیدند.

در ایران در دهه چهل و پنجاه شمسی آمریکایی ها و انگلیسی ها کارخانه های فرش ماشینی را افتتاح کردند. در اروپا کمی پیش تر از این کارخانه های فرش ماشین پا گرفته بود که ایرلند هم از این تحول بی نصیب نماند.

تغییر یکه صنعت لاغر فرش بافی، این کشور را دستخوش تغییرات زیادی کرد. عمده فرش های بافته شده کنونی در ایرلند فرش های ماشینی ویلتونی هستند. ماشین های ویلتونی یا برکسلی نسل اول بافت فرش ها ماشینی بودند که تفاوت چندانی با هم نداشتند و دست بافنده را فراوری فرش ماشینی بازتر هم می گذاشت.

به مرور و با تغییر دستگاه بافت فرش دستگاه های (فیس تو فیس) یا رویه به رویه هم در ایرلند رایج شدند و بسیاری از کارخانه ها از آن ها که نسل جدیدتری از فرش های ماشینی را فراوری می کردند، روی آوردند. بعلاوه طرح ها در این دوران به سمت و سوی طرح های مدرن پیش رفت. در این سال ها اگرچه ایرلند همچنان یک واردنماینده فرش از آسیاست اما بخشی از فرش های داد و ستد شده در این کشور، در کارخانه های فرش بافی فراوری می شوند.

آگهی های فرش را در مجله خبری ببینید