ماجرای کشف سازه 2 هزار ساله در کرمان چه بود؟ ، جزئیات تازه از سازه دست کند کنار رودخانه فهرج ، سازه کاربری مسکونی داشته؟ - مجله خبری

به گزارش مجله خبری، یک باستان شناس می گوید: سازه دست کندی که در کنار رودخانه فهرج واقع شده و گفته می گردد 2 هزار سال پیش کاربری مسکونی داشته، صحت ندارد و نمی توانسته مسکونی باشد. چون ابعاد آن به گونه ای است که فقط یک نفر داخل آن جا می گردد.

مجله خبری آنلاین - پروانه بندپی: چند روز پیش ویدئویی با موضوع کشف یک معبد 2 هزار ساله در شهر فهرج کرمان منتشر شد که در آن، یکی از مسئولان محلی میراث فرهنگی منطقه، توضیحاتی درباره اتاقی در دل کوه می دهد و عنوان می نماید که این سازه مربوط به دوران پیش از اسلام است.

بر اساس توضیحات داخل ویدئو، این سازه در نزدیکی قلعه تاریخی فهرج قرار گرفته است که در مواقع خاصی مانند جنگ با کاربردهای مختلف یا بنا به بعضی ادعاها به عنوان پرستشگاه استفاده می شده است.

پس از انتشار این ویدئو، رییس حوزه باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان در تبادل نظریی موضوع معبد یا پرستشگاه بودن این سازه را رد کرد و گفت: شواهد نشان می دهد که سازه کشف شده در بستر رودخانه فهرج، کاربرد مسکونی داشته و ادعای وجود معبد در این مکان درست نیست.

رضا ریاحیان این را هم گفت که اغلب بناها مانند آتشکده، معبد یا مسجد در دل روستاها قرار گرفته اند، اما چنین بنایی در حاشیه رودخانه ای خشک در شهرستان فهرج، کاربردی برای سکونت افراد داشته است.

بیشتر بخوانید؛

• در جست وجوی معبد گم شده

• عکس | ماجرای کشف معبد 2 هزارساله در کرمان! | بنای کشف شده متعلق به دوران ساسانیان است

مجله خبری آنلاین در این رابطه با دکتر لیلا فاضل، مسئول ثبت ملی آثار میراث فرهنگی شرق استان کرمان و باستان شناس که خود ساکن شهر بم است، تبادل نظر نموده است. دکتر فاضل، ادعای رییس حوزه باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی کرمان مبنی بر مسکونی بودن این سازه را رد نموده و می گوید: این سازه به هیچ وجه نمی تواند مسکونی باشد. با توجه به ابعاد و میزان این سازه، جزئیات معماری و مکان قرارگیری آن بعید به نظر نمی رسد که مسکونی باشد.

این پژوهشگر باستان شناسی به این نکته اشاره می نماید که استفاده از واژه معبد برای این گونه فضاها شاید درست نباشد. چون در ایران خیلی مصطلح نیست. از نظر لغوی اشکالی ندارد اما در ایران رایج نیست. ما بیشتر واژه های نیایشگاه، فضای آیینی و یا کاربری آیینی را برای این گونه فضاها استفاده می کنیم. اما درمجموع این سازه کشف شده می توانسته نیایشگاه باشد یا کاربری آیینی داشته بوده باشد. ما نمونه های فراوانی از این سازه ها در منطقه داریم و اولین بار، اولین نمونه های آن به وسیله مرحوم پروفسور شهریار عدل (باستان شناس، ایران شناس و کارشناس پرونده های ثبت جهانی در ایران؛ 1322 - 1394) در محوطه هخامنشی- اشکانیِ گسل بم که به آن افراز هم گفته می گردد، شناسایی شد. پروفسور عدل برای اینها کاربری آیینی قائل هستند و توضیحاتی هم داده اند و مطالبش هم منتشر شده و رفرنسش هم موجود است.

دکتر فاضل ادامه می دهد: ابعاد این دست کندی که در بدنه یا همان دیواره جنوبی رودخانه فهرج واقع شده، حدودا 2.5 در 1.70 است و تعدادی هم طاقچه کوچک در اطراف فضا تعبیه شده است. به لحاظ مکان قرارگیری هم کلا رودخانه فهرج یک بستر عریض با دیواره های بلند دارد. مثلا در آن قسمت که این دست کند در آن قرار گرفته است، دیواره رودخانه شاید به 20 متر هم برسد. جنس دیواره رودخانه هم رُسی است. این دست کند در میانه این ارتفاع کنده شده و دسترسی به آن سخت بوده است. اما چون صخره ریزش نموده و در دهانه دست کند یک تپه ایجاد شده، الان راحت می توان به آن دسترسی پیدا کرد. اما زمانی که ریزش بدنه رودخانه اتفاق نیفتاده بود، دسترسی به آن آسان نبود. برای همین نمی گردد گفت این دست کند کاربری مسکونی داشته است.

به گفته این باستان شناس، نمونه های مشابهی از این سازه در شهرستان بم داریم و طبق گفته پروفسور عدل، این فضا می تواند مکان چله نشینی یک عارف بوده باشد. چون فضای آن همان طور که گفتم، خیلی کوچک است و فقط یک نفر می توانسته در آن جا گردد. با همه ویژگی هایی که گفتم، این که این فضا کاربری آیینی داشته باشد، خیلی محتمل تر است و موضوعی غیرمنطقی نیست. اما این که مسکونی باشد، به نظر من صحیح نیست.

دکتر فاضل می گوید: این دست کند در بدنه رودخانه کنده شده و ما تعداد بی شماری از این دست نیایشگاه ها در اطراف بم داریم و فهرج هم جزو منظر فرهنگی بم محسوب می گردد و با آن فاصله ای ندارد. بنابراین اگر نخواهیم حتی با صراحت، کاربری آن را معین کنیم، این که بگوییم کاربری آینی داشته، منطقی تر است. چون تمام جزئیات بنا مسکونی بودن آن را تایید نمی نماید. البته ممکن است رییس حوزه باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان هم دلایل بیشتری برای نظرات خود داشته باشند.

به گفته این پژوهشگر باستان شناسی، این دست کند به تازگی کشف نشده و اولین بار در تابستان 1392 در جریان مطالعات باستان شناسی منظر فرهنگی بم به وسیله پایگاه میراث جهانی بم و منظر فرهنگی آن و تحت سرپرستی خود من شناسایی شد. البته با توجه به این که هنوز مطلبی درباره آن منتشر نشده، می تواند به نوعی خبری تازه باشد اما این که امروز و دیروز شناسایی شده باشد، این طور نیست. گزارش های آن هم موجود است. ما در گزارش هایی که سال 1394 به پایگاه میراث جهانی بم ارائه کردیم، این اثر را معرفی کردیم. در گزارشی هم که در سال 1396 به پژوهشکده باستان شناسی تهران ارائه شد، این اثر معرفی شده است. بعلاوه در کتاب مطالعات باستان شناسی منظر فرهنگی بم هم که سال 1399 منتشر شد، ما این فضای دست کند را مجددا معرفی کردیم.

این دکترای باستان شناسی می گوید: این بنای دست کند، یک نام محلی هم دارد و آن کُت گرگ است و علت نام گذاریش هم کوچکی و تاریکی این فضا است. کت یعنی کوچک. مردم از کاربری چنین فضاهایی اطلاعی ندارند. فقط چون فضایی تنگ و تاریک است، بین مردم محلی به کت گرگ معروف است.