تپه ای با راز های ناگشوده که 90 سال از کاوش آن می گذرد - مجله خبری

به گزارش مجله خبری، تپه حصار دامغان، یکی از مهم ترین تپه ها و مجموعه های پیش از تاریخ فلات ایران در شهر تاریخی دامغان است که برگ های زیادی از کتاب قطور تاریخ کهن بوم ایران زمین را در دل خود حفظ نموده است.

تپه حصار که نخستین کاوش ها در آن به دهه ابتدایی قرن گذشته برمی گردد، حکایت گر زندگی انسان ایرانی تا 7000 قبل از این است. تپه ای با راز های سر به مهر که آثار به دست آمده از آن گویای هنر اصیل ایرانی در هزاره های پیش از میلاد است.

تپه حصار دامغان، یکی از مهم ترین تپه ها و مجموعه های پیش از تاریخ فلات ایران در شهر تاریخی دامغان است که برگ های زیادی از کتاب قطور تاریخ کهن بوم ایران زمین را در دل خود حفظ نموده است.

اولین کاوش ها در این سایت باستانی مهم در سال 1312 به وسیله تیم دانشگاه پنسیلوانیا به سرپرستی اریخ اشمیت در تپه حصار دامغان انجام و پس از حفاری هایی که به منظور کاوش در منطقه انجام شد، تعیین شد این تپه تاریخی حدود 7 هزار سال قدمت دارد.

چندی بعد و در سال 1355 هیاتی از باستان شناسان دانشگاه پنسیلوانیا، تورین ایتالیا و مرکز باستان شناسی ایران به سرپرستی رابرت دایسون و موریتزیو توزی کاوش هایی در تپه حصار انجام دادند، بر اثر این کاوش ها تعیین شد که تپه حصار در هزاره های چهارم و سوم قبل از میلاد یکی از مراکز مهم فراوریی برای ساخت انواع اقلام صادراتی نظیر اشیای سنگی و فلزی در فلات ایران بوده است.

بر اثر این کاوش ها روشن شد که این محوطه باستانی دارای سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا انتها عصر مفرغ است. از زمان کاوش های اشمیت در تپه حصار این محوطه به عنوان یکی از محوطه های مبنا برای شناسایی فرهنگ های همزمان در فلات مرکزی ایران مورد استناد باستان شناسان است.

به هر روی دامغان که یکی از مهم ترین شهر های ایران در روزگاران دور و خصوصا در دوره اشکانیان بوده است، آثار تاریخی متعدد و متنوعی را در دل خود جای داده است. این شهر که زمانی به صد دروازه اشتهار داشته از مرکز های اشکانیان بوده، چنان که در کتیبه سارگون دوم آشوری از آن به عنوان شهری که 99 نگهبان از دروازه ها محافظت کردند.

این شهر بواسطه تعدد آثار تاریخی و جاذبه های جهانگردی، می تواند به یکی از مقاصد جهانگردی در ایران تبدیل گردد، ظرفیتی که تا به امروز از آن چندان بهره ای گرفته نشده است.

وجود آثار متنوع تاریخی از تاریخانه، که از قدیمی ترین مساجد ایران است تا برج ها و خصوصا باروی دامغان که هم چنان بخش هایی از آن پایدار بر گرداگرد شهر ایستاده است، همه و همه حکایت از این دارد که این شهر تاریخی می تواند جایگاهی رفیع در جذب جهانگرد ایرانی و خارجی داشته باشد.

تپه حصار نیز یکی از آثار به جای مانده از روزگاران کهن در این جغرافیای زیباست که بر اساس کاوش های انجام گرفته در آن که نخستین آن به سال 1312 و به وسیله پروفسور اسمیت برمی گردد قدمت این اثر کم نظیر تاریخی به حدود 7000 سال پیش بازمی گردد.

برپایه کاوش های اجرا شده، تپه حصار، شهری است که در اثر وقایعی احتمالا طبیعی بر سر مردمانش آوار شده است. این کاوش ها حکایت از آن دارد که 7000 سال پیش از این، در تپه حصار فلز فراوری می شده است.

-نمونه ای از آثار به دست آمده از تپه حصار دامغان- موزه پهنه -سمنان

یکی از مهم ترین دستاورد های پروفسور اسمیت کشف قلعه ای بود که شواهد آن نشان می داد این محوطه به وسیله افرادی به آتش کشیده شده است. در میان بقایای سوخته این قلعه اجساد مثله شده ای کشف شد که بعد ها اشمیت دریافت با تهاجم نخستین پدید آورندگان عصر آهن در ایران به طرز وحشیانه قطعه قطعه شده اند. اگر چه او کاوش را نیمه کاره گذاشت و قلعه را زیر خاک مدفون کرد، اما با توسعه کشاورزی بخشی از آن ها نابود شده اند.

بعلاوه تپه حصار در دوره دیگر در سال های 1355 و 1373 مجدد مورد آنالیز باستان شناسان نهاده شد. در این حفاری ها که با حضور باستان شناسان ایرانی انجام شد سه طبقه اصلی حفاری شد که هر طبقه خود دربرگیرنده چند لایه باستانی است.

با وجود کاوش های چندگانه در این سایت مهم باستانی به نظر می رسد که این تپه باستانی حرف ها و راز های ناگفته بسیاری دارد و اطلاع از آن ها می تواند این سایت باستانی را بیش از پیش مورد توجه قرار دهد.

یک نمونه از راز های سر به مهر تپه حصار

یک کارشناس جهانگردی، بااشاره به اسکلت انسانی منحصر به فرد کشف شده از تپه حصار دامغان که در موزه پهنه سمنان واقع شده است، گفت: این اسکلت که مربوط به یک مادر جوان و جنین اوست بیش از 4هزار سال قدمت دارد.

رویا کریمی در مصاحبه با ایسنا، اظهار کرد: این اسکلت مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد است و بیش از 4000سال قدمت دارد.

وی با بیان اینکه این اسکلت از مجموعه تاریخی تپه حصار دامغان به دست آمده است اضافه نمود: این اسکلت در حفاری هایی که سال 1374 در تپه حصار انجام شد به دست آمده و گور آن بصور کامل برداشته شده و به موزه سمنان منتقل شده است.

این کارشناس مدیریت جهانگردی، از این اسکلت به عنوان منحصر به فردترین اسکلت موجود در موزه های ایران یاد کرد و اضافه نمود: این اسکلت تنها اسکلت سالم در ایران است که در موزه نگهداری می گردد. ضمن اینکه از آنجا که این اسکلت مربوط به یک مادر و جنین آن است این مهم آن را منحصر به فرد نموده است.

کریمی با بیان اینکه این مادر در حین زایمان جان خود را از دست داده است، اظهار کرد: علت مرگ این مادر که حدس زده می گردد بین 17 تا 20 سال سن داشته، کوچکی لگن بوده است.

وی ادامه داد: جنین این مادر از سمت پا به جهان آمده و به علت کوچکی لگن، مادر در حین زایمان جان خود را از دست داده است.

این کارشناس راهنمای موزه پهنه سمنان در پاسخ به پرسشی در مورد شیوه دفن این ایرانی هزاره دوم پیش از میلاد، به ایسنا گفت: شیوه تدفین این مادر بصورت جنینیبوده که این شیوه در آیین میترایسم مرسوم بوده لذا به نظر می رسد که این زن پیرو آیین میترایسم یا خورشیدپرستی بوده است. ضمن اینکه سر تمامی مردگان و از جمله این زن به سمت طلوع خورشید بوده است.

وی با بیان اینکه پیروان این آیین به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشته اند، اظهار داشت: در این آیین معمولا چیز هایی که باور داشتند که در زندگی پس از مرگ به آن احتیاج دارند را به همراه آنان دفن می کردند، همچنان که به همراه این مادر و جنین نیز یک کاسه سفالی غذا و مقداری گوشت شکار که استخوان آن به جای مانده دفن بوده است.

این کارشناس مدیریت جهانگردی، با بیان اینکه در مشت این زن یک دستبند و یک انگشتر وجود داشته توضیح داد: در این آیین مرسوم بوده که به همراه زنان زیورآلات و به همراه مردان ابزار جنگی و ابزار کار را دفن می نموده اند.

کریمی در پاسخ به پرسشی در مورد دلایل سالم ماندن این اسکلت، اظهار کرد: این اسکلت از تپه حصار دامغان به دست آمده و خاک کویری دامغان و خصوصا منطقه تپه حصار ضمن برخورداری از مقداری نمک، فاقد رطوبت زیاد است و از این رو این اسکلت با وجود گذشت 4000 سال همچنان سالم مانده است.

به هر روی، صنعت پردرآمد جهانگردی اگرچه به علت مسائل معیشتی از یک سو و تحریم های ظالمانه و ایران هراسی دروغین، رونق گذشته را ندارد، اما با بهبود شرایط و با توسعه این صنعت، می توان نه تنها به درآمدی سرشار رسید که جهانی را بیش از پیش شیفته تاریخ پرشکوه مردمان این سرزمین کرد.

توسعه این صنعت در کشور و به ویژه در استان سمنان و خصوصا دامغان می تواند در های بسیاری به روی جوانان جویای کار بگشاید، وجود آثار متنوع تاریخی در دامغان از تاریخانه، که از قدیمی ترین مساجد ایران است تا برج ها و خصوصا باروی دامغان که هم چنان بخش هایی از آن پایدار بر گرداگرد بخش قدیمی تر شهر می گردد در کنار تپه حصار و ده ها اثر تاریخی و جاذبه طبیعی، همه و همه حکایت از این دارد که این شهر تاریخی می تواند به جایگاهی فراتر از آنچه امروز است در صنعت جهانگردی برسد.

گذر هر روزه قطار از سایت باستانی تپه حصار یکی از دغدغه های دوستداران میراث فرهنگی

منبع: ایسنا